ÖZET
Bu tez çalışması ilkel birikim kuramından faydalanarak Türkiye’de arazi toplulaştırma uygulamasının bir ilkel birikim aracı haline geldiğini ileri sürmektedir. Marx’ın analizinde ilkel birikim feodal üretim tarzından kapitalist üretim tarzına geçiş döneminde, belli bir anda ortaya çıkmış tarihsel bir sürece verilen isimdir. Bu süreç, doğrudan üreticilerin zora dayalı yöntemlerle üretim koşullarından koparılmalarını ifade eder. İlkel birikimin kapitalizmin devam eden bir unsuru olduğu anlayışı Luxemburg’a dayanır. Luxemburg, kapitalizmin istikrar kazanması ve kapitalist birikim krizine geçici bir çözüm yolu bulması için kapitalist olmayan yapılara ihtiyaç duyduğunu savlamaktadır. Luxemburg’un anlayışı Çağdaş Marksist kuramcılar tarafından neoliberal dönemde belli ölçülerde meta-dışı kalmış alanların da piyasa gereklerine tabi tutulmasına kadar genişletilmiştir. Bu çalışmada ilkel birikim süreci sadece belli ölçülerde meta-dışı kalmış alanların değil piyasa ile ilişkide olan alanların/ metanın içeriğinin değişime uğramasını içerecek şekilde genişletilmektedir. Bu doğrultuda küçük meta üreticilerinin yaşam alanlarından koparılarak bu alanların tarım dışı faaliyetlerde kullanılmasının önünü açan arazi toplulaştırma uygulamasının bir ilkel birikim aracı olduğunu ileri sürmekteyiz. Bu iddiamızı güncel bir örnek olan Alpu Ovası’nda yapılaması planlanan termik santral projesi üzerinde somutlaştırmaktayız.
Neoliberalizm piyasaların daha önce var olmadığı yerlerde hakimiyet kurması ve bu yerlerde piyasa ilişkilerini derinleştirerek sürekli kılmasının sağlandığı durumu ifade eder. Kapitalizmin istikrar kazanmak için her zaman kendisi dışında bir şeye duyduğu ihtiyaç neoliberal dönemde de yani pazarların yaratılması, piyasayla tam olarak bütünleşmemiş alanların keşfedilmesi, bu alanlarda piyasa ilişkilerinin derinleştirilmesi ve yeni nüfuslara ilkel birikim koşullarının dayatılması yoluyla varlığını devam ettirmektedir. Sonuç olarak, ilkel birikim kavramını toplumsal ilişkilerin meta biçiminin 141 kapsamının değişmesini ifade edecek ölçüde genişletmek derdimizi anlatmak noktasında anlamlı olacaktır.